Човечкиот вид поголемиот дел од своето постоење на Земјата го живее во пошироки семејства, во кои мајките добиваат помош од другите членови на семејството.
Од почетокот на пандемијата, менталното и физичкото здравје на родителите се под екстремен притисок. Нивото на стрес, анксиозност и депресија е во пораст, па многумина се запрашаа – зошто е наеднаш толку тешко да се биде родител Зарем на човечкиот вид не му е природно самостојно да се грижи за своите деца и зарем не ги одгледувавме нашите младенчиња без училишта и градинки со милениуми?
Еволутивниот биолог Никола Раихани објаснува зошто тоа всушност не е природно за нас.
„Како вид, луѓето се неверојатно лошо обучени да се грижат за своите деца во изолација. Човечките семејства во својата организација се слични на меркатите. И покрај вкоренетото мислење дека модерното семејство се состои од мали, независни единици, реалноста е дека помагањето на другите ни значи многу во одгледувањето на потомството. Во поголемиот дел од човечката историја, оваа помош ја дава семејството. Во современите индустријализирани општества, каде што преовладуваат малите семејства – наставниците, бебиситерите и другите професионални негуватели ја заменија поранешната мрежа за поддршка“.
Овој заеднички начин на воспитување деца нè прави единствени меѓу големите мајмуни. Наречено „кооперативно одгледување“, тоа е повеќе слично на тоа како живеат навидум подалечните видови како што се меркатите, па дури и мравките и пчелите – и ни даде клучни еволутивни предности.
Видовите кои здружено се размножуваат живеат во големи семејни групи во кои поединци соработуваат во одгледувањето деца. Другите примати, како што се шимпанзата, не применуваат вакво родителство. Иако и едните и другите живееме во сложени општествени групи кои се состојат од роднини и нероднини, мајките шимпанзи ги одгледуваат своите деца сами, без помош од други – дури ни од татковците. Истото важи и за горилите, орангутаните и бонобоите. Згора на тоа, женските примати не доживуваат менопауза, туку остануваат плодни доживотно. Затоа е доста вообичаено мајките и ќерките да имаат младенчиња во исто време. Тоа значи дека бабите немаат можност да помогнат со внуците.
За разлика од другите примати, човечкиот вид поголемиот дел од своето постоење на Земјата го поминува во пошироки семејства, во кои мајките добиваат помош од бројни членови на семејството. Така е во многу современи општества. Татковците често се вклучени во воспитувањето на децата, иако овој степен варира од општество до општество. За децата се грижат браќа и сестри, чичковци, тетки, чичковци и други роднини и секако – баби и дедовци. Дури и малите деца помагаат во одгледувањето на најмалите. Во такви околности, товарот на грижата за децата ретко паѓа на едно лице.
Човечкиот вид поголемиот дел од своето постоење на Земјата го живее во пошироки семејства, во кои мајките добиваат помош од бројни членови на семејството.
Аби Пејџ, биоантрополог која опширно го проучувала филипинското ловечко здружение Агта, вели дека само што почнува да го разбира целиот опсег на овие традиционални мрежи за поддршка. Дури и четиригодишните деца се веќе продуктивни членови на општеството: „Детските придонеси често се занемаруваат“, вели Пејџ. Тие помагаат со тоа што ги штитат помалите браќа и сестри од опасност. Пејџ опишува ситуација во која четиригодишно момче ја спасило својата помала сестра од скорпија, што јасно покажува колкава е ваквата помош на родителите.
На Запад, грижата за децата бара ангажман на одговорно возрасно лице, најчесто родител, кој не само што го следи детето, туку и поттикнува и стимулира активност. Кога родителите не успеваат да му го обезбедат тоа на своето дете поради тоа што работат, често се чувствуваат виновни и неадекватни. Сепак, постојат многу други начини да се грижите за децата на добар начин, а тоа да не бара голем ангажман од родителите.
Чувањето од браќата и сестрите е основна карактеристика на видовите кои се одликуваат со здружено размножување. Многу од овие видови живеат во најтоплите и најсувите области на планетата, како што правеле првите луѓе. Тешко било да се најде храна, па затоа била неопходна соработка за опстанок.
Парадоксално, нашата склоност да соработуваме, која ни помогна да преживееме толку долго, можеби ја направи оваа пандемична криза многу потешка за родителите. Тие се отсечени од семејството, но и од институциите кои се грижат за децата и ги имитираат некогашните мрежи за поддршка. Освен тоа, од родителите се очекува да функционираат независно како тоа да е природна, инстинктивна работа за нив. Родителите сметаат дека оваа задача им е премногу тешка, но не можат да објаснат зошто. Конечно, нашиот западен поим за семејство придава толку големо значење на мајките и толку мало значење на другите членови на семејството што никој не ја доведува во прашање идејата дека на децата им се доволни само нивните родители.
Меѓутоа, како што објаснува Ребека Сер, професор по еволутивна демографија, оваа идеја за самодоволно нуклеарно семејство (родители + деца) постои само во главите на западњаците, но не и во историската реалност. Него како владеачко го воспоставиле богатите бели западни научници кои, гледајќи ги нивните семејства, претпоставувале дека овој модел отсекогаш владеел.
Животот во нуклеарните семејства е релативно редок на планетата. Постојат различни варијации во семејните структури, но она што е вообичаено е родителите да имаат помош во воспитувањето на децата, а тоа важи дури и за средните класи во западниот свет.
Типичниот начин на живот за луѓето не е во паровите кои самостојно ги одгледуваат децата во изолација. За човечкиот вид не е невообичаено жените да бидат домаќинки – тие историски играле значајна улога во производството и обезбедувале за своите семејства.
Кога ќе се промени нашата перспектива и кога ќе почнеме да гледаме на човечкото семејство поинаку, можеби нашите очекувања од родителите ќе бидат поинакви. Наместо да се земе здраво за готово дека родителите, а особено мајките треба да го преземат целиот товар, треба да укажеме на важната улога на другите членови на семејството и помошта однадвор. Ако разбереме колку зависиме еден од друг кога станува збор за одгледување потомство, би биле поблаги и кон другите и кон самите себе.
Да се очекува луѓето да се однесуваат како шимпанза е исто како да очекувате од мравката да се одвои од колонијата. Признавањето дека зависиме од другите не е знак на неуспех, туку прифаќање на нашата човечка природа.
Текстот е од ТУКА.
