За Ема Ананиевска слушнав на еден настан посветен на унапредување на услугите за социјална инклузија на луѓето со инвалидитет. Додека се договаравме за интервјуто, се слушнавме неколку пати.
Звучеше сосема обично… признавам, токму тоа си помислив, дека звучи како сосема обично девојче… Како очекував да звучи само затоа што е слепа? Незнам!
На крајот од нашите разговори, наместо вообичаеното: „се гледаме“, се пресекував на пола реченица и верувам, таа тоа го забележуваше повеќе отколку да ја изговорев цела.
Кога пристигнаа со нејзината мајка Слаѓана во нашата редакција излегов да ги пречекам, а Слаѓана која мораше да ја препаркира колата само ми ја „предаде“ Ема. Искрено, кога ја фатив за рака, се почувствував неспретно и несигурно.
Колку пати во животот сум имала можност да бидам во контакт со некој кој е 100 отсто слеп од своето раѓање? Ова беше првпат. Зошто? Затоа што, како што вели мајката на Ема, досега овие луѓе беа затворени во својот свет, во специјализирани училишта и институции, наместо да се вклучат во општеството.
Токму затоа сите ние без хендикеп го имаме тој хендикеп…не знаеме да се однесуваме со лицата со хендикеп, всушност, мислиме дека треба да имаме некој особен пристап, поинаков, премногу размислуваме што да кажеме, како да се поставиме, премногу внимаваме да не кажеме или направиме нешто погрешно, да не ги навредиме или повредиме…Затоа е многу разбирлив напорот на сите оние родители кои имаат деца со некаков хендикеп да ги вклучат во редовниот образовен систем, да им овозможат да бидат исти како нивните врсници, затоа што тие и се исти.
На оваа тема разговаравме со Ема и со нејзината мајка.
„Решивме тоа што се случи со Ема, нејзиното слепило кое е последица од лекарска грешка, да не ни биде проблем во животот. Одамна сум расчистила со тоа. Ема сега 22 години и јас се гордеам со неа. Таа има свои ставови, во нешто се согласуваме, во нешто не, впрочем, како и сите други родители и деца. Таа е свесна личност, нема предрасуди, ниту лутина кон луѓето, најнормална млада девојка со свое друштво. Без оглед на сите родителски стравови околу иднината, кои ги имаат и сите други родители, односно, дилемите за тоа како ќе се снајде нивното дете, како ќе се вработи, како ќе се издржува, поентата која ја имавме ние како родители, Ема да застане на свои нозе и да биде колку што е можно посамостојна личност, ја остваривме и тоа ми е најбитно. Никој не знае што го чека натаму во животот.
Инаку, свесна сум дека при средбата со Ема кај луѓето секогаш постои прво страв од непознатото, и тие не знаат како да реагираат од едноставна причина што луѓето како Ема ги нема во секојдневјето и сега, кога првпат ќе ги сретнете, нормално е да постои некаков првичен страв и дистанца, но потоа се надминува бариерата. Ема и таа генерација млади луѓе, се пионерите што тргнаа во инклузија, во интеграција во општетството, што почнаа да го живеат животот како и нивните врсници, без затворање во институции, нешто што во Европа одамна функционира. Си даваме поддршка со другите родители, се обидуваме да ја кренеме свеста, се организираат различни настани, и се што треба за луѓето да сфатат дека овие деца се исти како и сите други деца, само им треба помош. Впрочем, на сите нам понекогаш во животот ни треба некаква помош“, вели Слаѓана Ананиевска.
Ема е интегрирана во редовното образование, но со тешки маки. Кога била мала, не сакале да ја примат во редовно училиште токму поради нејзиниот хендикеп па ги советувале да ја запишат во специјалното училиште „Димитар Влахов“.
„Бидејќи си ги знаевме нашите права, а јас сум и правник, успеавме да ги истераме работите. Зошто секое слепо дете мора да учи во „Димитар Влахов“ ако може да оди во редовно училиште и на тој начин да биде интегрирано во системот. Од „Димитар Влахов“ можат да помогнат на тој начин што ќе испраќаат стручњаци кои ќе му помогнат на детето, но тоа не е случај. Затоа и ние моравме да се снаоѓаме самите. Кога Ема како мала пишуваше домашно, пишуваше на машина со Брајово писмо, а јас долу го преведував тоа со сите нејзини грешки, не обидувајќи се да и ги поправам. Имаше многу проблеми кои моравме самите да ги совладуваме. Драго ми е што сите деца кои беа со неа од прво одделение, сите тие што се дружат со неа, сфаќаат дека во животот секогаш може да се случи да имате личност на која на некој начин треба да и помогнете. Тие се навикнати на Ема, не им е проблем да и подадат рака, да ја испратат некаде, а токму тоа е дел од интеграцијата, тоа подигање на свеста. Има многу негативности и бариери, но ако почнете да мислите само на тоа, ќе ве изеде една апатија во која ќе се загушите, таа ќе ве повлече и нема да направите ништо во животот, а тој брзо поминува. Мене ми се важни моите деца, а што ќе биде утре, не знаеме. Важно е таа да има свои ставови, цврсто да гази, да знае што сака, и слично.
Кога излегува навечер, не заспивам додека не се врати. Истото го правев и со нејзината постара сестра, но тоа што Ема не гледа е сепак мисла повеќе“, вели мајката на Ема.
Самата Ема пак, зборува за своите проблеми без горчина. Живее како и сите нејзини врсници, свири клавир, оди на концерти во МКЦ, излегува во парк, се дружи со врсниците, полага испити и се надева дека ќе биде успешна пијанистка, а можеби еден ден и ќе компонира филмска музика. Имено, на концертот на филмска музика на Факултетот за драмски уметности, заедно со своите колеги од ФМУ, Ема свиреше тема од филмот „Амели Пулен“ и вели дека од тогаш почнува да размислува дека можеби еден ден би можела и самата да компонира филмска музика. Од класиците пак, најмногу сака да го свири Шопен.
И пречи тоа што иако некои работи можат да се средат и со тоа да им се олесни животот на луѓето како неа, што се покажало како возможно во некои други земји низ светот, кај нас не е така. На пример, движењето по улиците:
„Сите одења некаде, порано на училиште, а сега и на факултет ми се со придружба бидејќи кај нас нема услови, улиците не се проодни ни за човек што гледа а камоли за човек што не гледа. Сега е полесно, се организираме со другарите, но сепак е тешко секогаш и секаде да зависиш од некого. Секогаш мора да прашам дали може некој да ме однесе некаде, не е едноставно. Мислам дека може тоа да се реши по примерот како што е решено во светот, кадешто постојат патеки, звучни семафори и слично. Државата треба да се заложи да го реши тој проблем“, вели Ема.
За нејзината определба да свири клавир вели дека била иницирана од нејзините родители, а потоа, кога веќе почнала да оди во нижо музичко училиште, сфатила дека тоа и оди од рака и дека, што е најважно, дека сака да го прави тоа.
Родителите првично само одлучиле да ја запишаат во нижо музичко затоа што воочиле дека таа има некакви афинитети и сака убава музика, па како мала, кога ќе слушнела музика, ги замолчувала сите за да ја ислуша, а кога ќе и пуштеле турбо-фолк, ги молела да изгаснат.
Подоцна, вели, најголема заслуга за нејзиниот избор и натамошниот тек на школувањето и свирењето пијано, има нејзината професорка Маја Поповиќ.
„Најтежок дел во учењето на композиции ми е учењето на ноти, бидејќи нема ноти на Брајово писмо. Сега купивме звучна програма од Америка која ми ја олеснува работата, но порано не беше така. Мојата професорка по клавир и во нижото музичко и во средно, вложи навистина многу труд во мене. Таа беше онаа која седеше со мене и ми ги читаше нотите иако тој процес не забавуваше во работата. Но кога нешто сакаш да правиш и ќе вложиш труд, ќе дојдеш до целта“, вели Ема.
Само пофални зборови има сега и за својата професорка на ФМУ Рита Трпчева. Најголем проблем и е тоа што нема соодветна литература, нема книги на Брајово писмо и аудио книги, па испитите ги спрема такашто нејзината мајка и чита на диктафон, а сега, и со помош на звучната програма на компјутерот може да ги слуша материјалите кои професорите им ги праќаат на студентите на имејл.
Клавирот е нејзин животен избор а ако ја прашате дали ги сака на пример Реј Чарлс или Андреа Бочели со оглед на тоа што и тие ја делат сличната судбина со неа, сосема оправдано вели:
„Можеби на некој начин тие несвесно и ми биле некаква водилка во животот, но сепак, јас не гледам така на работите. Сметам дека делата се тие што зборуваат, а не хендикепот. Кога ќе се споменат Реј Чарлс и Бочели, секогаш се зборува за тоа што имаат постигнато во животот, а тоа што имаат оштетен вид е последното на што помислуваме кога зборуваме за нив. Моето мото во животот е дека не сакам да бидам препознатлива како девојчето што не гледа, туку како девојчето што свири на клавир. Колку квалитетно е тоа што го правам ќе си каже самата публика“.
Последниот концерт на кој била е оној на „Свонс“, во МКЦ, а освен класиката и филмската музика, ја интересира и модерната, електронска музика. Со своите колеги, вели, често зборуваат за можноста да направат бенд. По дипломирањето планира да оди на мастер-студии но се уште нема цврсти планови за иднината, освен тој, да биде добра во тоа што го работи, а во тоа ја има поддршката од своето семејство, од родителите, нејзината постара сестра која и е и најголем идол и, се разбира, од другарите и професорите.
За крајот го оставивме прашањето за изгледот, кому му ја препушта грижата за изгледот и за изборот на гардеробата.
„Најверен стилист ми е мајка ми и една наша блиска пријателка која е секогаш расположена ако треба да ме дотера, да ми ја направи косата или да ме нашминка. Имам најмногу доверба во нивното мислење бидејќи, според реакциите на луѓето, тоа го прават сосема успешно“, се смее Ема.
Текст: Драгица Христова
