Една од главните функции на бајките е да ги подготват малите деца за надворешниот свет – светот надвор од семејното гнездо. Од раѓање, децата се опкружени со луѓе кои им нудат љубов и прифаќање. Затоа малото дете создава слика за луѓето како група луѓе кои секогаш се љубезни кон него, кои го сакаат и штитат. Овој првичен поим за луѓе според кој сите луѓе се добри, прави малите деца да покажат своевидна примарна наивност.
Според нивниот поглед на светот, постои само идејата за добрина и љубов. Бајките се првите приказни во кои едно дете дознава дека има зло во надворешниот свет, наспроти доброто.
Структурата на бајките е таква што по воведувањето во приказната, има дел во кој некоја злобна сила или личност загрозува некој што е добар, но немоќен. Токму овој заговор предизвикува различни емоции кај детето, најчесто стравот за судбината на херојот од бајката со кого детето, по правило, се идентификува.
Оваа напнатост се решава со среќен крај во кој херојот на бајката, со помош на „магичен помошник“ или спасител, прави да победат добрината, љубовта и правдата. Токму заплетот во кој се чини дека ќе преовлада злобната сила создава напнатост и возбуда кај детето, поради што тоа бара истата бајка да му се чита или раскажува одново и одново.
Застрашувачка идеја за злото
Оваа структура на бајката прво воведува застрашувачка идеја за злото во психата на детето, а потоа му помага да го надмине тој страв и да доживее катарза преку конечната победа на доброто над злото.
Еден од често претставените зли ликови во бајките е ликот на маќеата, односно другата жена која таткото ја носи во куќата по смртта на мајката на детето. Ликот на маќеата го одбележува силно непријателство кон детето. Таа или го злоупотребува детето или убедува некого да го однесе во шума и да го остави или го понижува детето со тоа што им дава предност на сопствените деца.
Наместо да го прифати детето, таа го мрази само затоа што тоа постои. Во таа смисла, маќеата е поставена како целосна спротивност на мајката: додека едната го мрази детето, другата го сакаше. Затоа приказната за злобната маќеа е всушност приказна за добрата мајка.
Пораката од приказната за маќеата е детето да разбере колку е важна мајката, дека треба да ја сака и почитува, да не ја секира и да биде послушно, бидејќи во спротивно може да си помине како херојот од бајката.
Мотивот за смртта на мајката како настан што ѝ претходи на појавата на маќеата кај малото дете буди силен страв од одвојување од мајката. Малите деца, на возраст до три или четири години, се во силна емотивна врска со мајката – во емоционална симбиоза – што значи дека мајката и детето функционираат како да се едно лице. Потребата на детето е да знае дека мајката е секогаш присутна, дека нема да го напушти, дека секогаш ќе се враќа, дека секогаш ќе го сака и штити.
Идејата дека мајката може да умре создава несигурност дека мајката секогаш ќе биде присутна, што го прави детето уште повеќе емотивно врзано за мајката. Затоа, заплашувањето со маќеата е всушност величење на мајката.
Бајките се приказни што стигнуваат до нас од дамнина. Од тогаш па сè до неодамна, разводи практично не постоеја. Тогаш, детето можело да остане без мајка само доколку таа почине. Денес работите значително се променија. Иако во случај на развод, децата обично им се доделуваат на мајките како старател, има и случаи кога мајката ги остава сопругот и децата за да си побараат среќа со друг маж.
Нов термин и за очувот
Што му е на дете од разведен брак, кое живее со својата мајка, новата сопруга на неговиот татко? Сè додека мајката на детето е жива, тоа не може да има маќеа. Ако поради некоја причина мајката на детето умре, а новата сопруга на таткото го прифати и му даде љубов, дали е соодветно да се нарече маќеа жената што ја презела улогата на мајка, кога тој израз е оптоварен со бројни негативни значења, оддекнува од бајките кои детето ги слушало кога било мало? Во овој случај, етикетата ‘маќеа’ звучи несоодветно и непријатно.
Новите времиња донесоа бројни промени во односите кои сè уште не се признати на ниво на јазик и станаа општо прифатени. Затоа останува на стручњаците за зборови и јазик да дадат неколку предлози што би го замениле зборот „маќеа“ и аналогно на тоа, зборот „очув“. Проблем со означување на односите ќе се појави кога кај нас ќе има повеќе „композитни семејства“ во кои ќе можеме да слушнеме: Кажи му на твоето дете од првиот брак и на мојата ќерка од вториот брак да не го задеваат нашето заедничко дете.
Текстот е од ТУКА.
Текст: Pixabey
