Викендов, поточно, во саботата (21.09) беше Светски ден на мирот, Светски ден против Алцхајмеровата болест, а беше и Мала Богородица.
Речиси секој ден е Ден за нешто или против нешто, па така на пример, после светскиот ден на мирот и на Алцхајмеровата болест, поточно, вчера (22.септември) беше Светскиот ден без автомобили, на 26.09. следува Светски ден на чистите планини, 27.септември е Светски ден на туризмот, а 29.септември е светски ден на гуските. На 1 октомври се одбележува Меѓународниот ден на повозрасните лица, а истиот ден е и Светски ден на хепатитис, светски ден на вегетаријанство и меѓународен ден на укинување на нуклеарното оружје. А замислете, постои дури и Светски ден на несигурна работа кој се одбележува на 6.октомври, а на 13 пак, се одбележува Светскиот ден на неносење на градници. На 15. октомври е Светски ден на пешачењето, ама и Светски ден на чистите раце, а 16 октомври е Светски ден на храната, но и Светски ден на лебот, 20 октомври е Светски ден на јаболките, а меѓу оние поинтересните за кои можеби никогаш не сте ни слушнале е и Светскиот ден на тоалетите. Тој е на 19.ноември, истиот ден кој е и Меѓународен ден на мажите.
Незнам кој ги измислил сите овие и уште еден куп светски денови на сѐ и на сешто или против нешто, ама знам дека веќе следниот ден, никој веќе не се сеќава на сите оние кои на „нивниот“ ден биле во фокусот на вниманието, сѐ до следната година кога ќе дојде повторно време за одбележување на истиот. (Тука не мислам и на тоалетите, нив ги користиме секојдневно)
И многу ми е дегутантно сето тоа. Говоранции полни со флоскули, блицеви, прегратки, ветувања и потоа – сѐ по старо.
На 21.09 (во саботата), на скопскиот плоштад беше одбележан Светскиот ден против Алцхајмеровата болест. Освен мајка ми, не забележав друго лице со Алцајмер. А велат дека според светската статистика само во нашата земја би требало да има околу 20 илјади заболени од Алцхајмерова болест. А каде се? Ги чуваат заклучени дома или не можат да ги натераат да излезат од дома или пак се во фаза кога не можат ниту да се движат?
А јас мислев ќе разменам мислења со некој кој се грижи за лице со Алцхајмер, ќе се посоветуваме, ќе слушнам нешто ново, нешто старо, ќе се утешам. А дека нешто навистина ќе се смени, и онака не верувам. Па дури и да дојдат, никој не ги забележува бидејќи, барем во таа фаза во која е мајка ми, најчесто се тивки, повлечени, сѐ уште желни за луѓе, и свесни дека нешто со нив не е во ред, па најчесто се фрустрирани и депресивни, се плашат да комуницираат затоа што и онака не можат да се сетат речиси на ниту еден соодветен збор.
Најчесто, ги игнорираат. Ми се случило дури и докторката кај која бевме на консултации да не ѝ се обраќа на мајка ми, туку мене и на брат ми, да зборува за неа како да не е присутна во ординацијата.
На денот на Алцхајмеровата болест, својата поддршка ја даде сопругата на претседателот на државата Стево Пендаровски, Елизабета Ѓоргиевска, како и докторката Габриела Новотни, невролог на Универзитетската клиника за неврологија во Скопје, но и претседателка на некојси Институт за Алцхајмерова болест и невронаука.
На плоштадот имаше говоранции, како што и претпоставував, а имаше и повеќе возрасни лица, штитеници на Домот за стари „Мајка Тереза“.
Имаше и една симпатична бабичка, госпоѓа на 82 години, која се качи на бината за да ја прочита својата песна. Да, да, оваа симпатична госпоѓа пишува поезија. Мајка ми не пишува. Таа едвај може да комуницира со некого, затоа што наместо еден, кажува друг збор па се тоа често бесмислени реченици кои никој не ги разбира, а таа сѐ повеќе се фрустрира.
Ама веројатно било полесно на овој настан за Денот на Алцхајмеровата болест да се донесат овие возрасни лица кои пишуваат поезија, плетат, изработуваат разни предмети, играат домино, наместо оние со Алцхајмер. Оти нив е тешко да ги качиш во автомобил, тешко е и да ги симнеш, тешко се движат, и како што реков, тешко комуницираат, ама Денот беше нивни.
Не ми пречеше присуството на штитениците, како што ги нарекуваат жителите на домот за стари „Мајка Тереза“, туку отсуството на лицата со Алцхајмер. Впрочем, меѓународен ден на старите лица е 1.октомври, а 21.септември е Ден на Алцхајмеровата болест.
А можам да ви кажам дека мајка ми си помина многу убаво. Секако, таа едвај знае веќе да каже обична реченица, а не пак да напише песна, ама затоа – малку се расплака од возбуда, малку запеа, малку се фотографираше, и многу се чудеше кога го здогледа хотел „Мериот“, но ја препозна уличката која водеше кон местото кадешто некогаш работеше – печатницата „Гоце Делчев“.
Внимание ѝ посветија само двете прекрасни госпоѓи на штандот на Црвениот крст (кои, патем, ме запишаа и на листата за бесплатен скрининг за Алцхајмер). Тие ја фатија за рака, ја прашаа колку години има, ѝ посветија внимание. Оти тоа беше и целта на овој ден, претпоставувам.
Првата дама, пак, порача дека деменцијата не засега сите нас, дека започнува тивко и незабележително, а трае долго и дека бројките се алармантни, дека во светот до 2020 година околу 50 милиони луѓе ќе бидат заболени од Алцхајмерова деменција, а ако не се пронајде лек до 2050 година, тој број трикратно ќе се зголеми. Нагласи дека нашиот придонес во борбата со неа ги надминува медицинските достигнувања и навлегува во сферата на човековите доблести.
Бла бла, бла,….која човечност, разбирање и информираност, па имаме интернет, можеме да се информираме и самите со вакви општи информации, а флоскулите не се од помош. Што се однесува до создавањето на хумани услови за живот и подеднакви услови за сите, за тоа дека треба да им се помогне на луѓето кои трагаат по сеќавањата и не ги препознаваат своите најблиски, еве јас, од прва рака ви кажувам, нема ништо од тоа.
„Можно е да се живее со деменција, но најважна е личноста, а не болеста“, изјави Ѓоргиевска и помина како покрај „турски гробишта“ покрај осамената жена заболена од Алцхајмер, мајка ми која ја оставив малку сама на столчето позајмено од „Пелистер“ за да направам пригодна фотографија од настанот.
Доктор Габриела Новотни пак, од „Институтот за Алцхајмерова болест и невронаука“ кажа дека ова е една од најтажните болести која ни ги краде сите спомени и сеќавања.
Знаете ли дека кога во 2-3 наврати ја носев мајка ми во Кабинетот за деменција, кај сопругот на докторката, д-р Антонио Новотни, до неа не можев никако да дојдам. Ниту преку „Мој термин“, ниту преку нејзиниот сопруг.
Всушност, ако ја прашате мајка ми, таа и онака најмногу сака да оди кај д-р Моме Петковски, психијатар во Воено-медицинскиот центар кој е единствениот кој ѝ посветува внимание и кој разговара со неа. Ќе речете, тоа му е работа, психијатар е, ама што им е работа на овие другиве кои се занимаваат со Алцхајмеровата болест? Да се појават на 21.септември на плоштад?
„Идејата за организацијата на овој настан е произлезена од реминисцентната терапија. Тоа е терапија со потсетување. Алцхајмеровата болест ги краде спомените кои се последни запаметени. Старите спомени, времињата на нивната младост последни ќе исчезнат, затоа слушањето на музика од нивната младост и гледањето на фотографии, будат многу пријатни емоции и се намалува агресивноста. Со тоа, се штеди на злоупотреба на многу лекови кои се препишуваат за смирување и се подобрува квалитетот на животот преку нефармаколошки третман“, порача д-р Габриела Новотни. Само не разбрав каде и дали воопшто постои некој центар кадешто пациентите со Алцхајмер можат да се дружат, да слушаат музика, да танцуваат, да се потсетат на минатото. Можеби затоа што кај нас и не постои такво нешто!
Колку пати досега сме пишувале за она решение во блиското соседство, во Загреб, кадешто постои нешто како „градинка за возрасни“? Многу пати. Толку ли е тешко да се направи тоа и кај нас?
Да, ќе речете, има многу приватни домови за стари лица кои имаат и оддел за болни од Алцхајмер. Но не може секој да си го дозволи тоа, бидејќи месечно чинат најмалку 30 илјади денари. Знаете колкава е пензијата на мајка ми? Треба да ѝ додадеме малку дури и доколку еден ден бидеме приморани да ја однесеме на Геријатрија во државниот дом во Ѓорче Петров.
Во меѓувреме, ќе се снаоѓаме. Но ве молам, доста со тие патетични говоранции зашто ВИЕ не знаете како е навистина да се живее со родител кој страда од Алцхајмер! Не знаете како е кога вашиот родител ќе го препознае Амди Бајрам, а нема поим кој сте вие! И не знаете како е кога наеднаш ќе ве праша: Кај сме ние, во Леново?!
Ја гледате преку работ од компјутерот (затоа што морате да работите и среќни сте што имате можност да работите од дома), и ви текнува дека всушност го прочитала името на компјутерот. И знаете што, прво што ви минува низ глава е: „еј супер, сѐ уште не ги заборавила буквите“.
Да, и смешно е, често се смееме и ги прераскажуваме нејзините „бисери“, но знаете ли колку често не е воопшто смешно? Особено не е смешно кога ќе слушнете како плаче во соба, а кога ќе влезете да видите што ѝ е, ќе ви каже дека ѝ е страв затоа што не знае каде е.
„Дома си мајче, во својот кревет си, не се плаши, тука сме“, ѝ велам и продолжувам да работам, а таа продолжува да си спие.
Не знам каква ќе се разбуди за 1 час, дали ќе биде д-р Џекил или Мистер Хајд. Дали ќе ме сака или ќе ме брка, дали ќе ме слуша и ќе јаде, ќе ги испие лековите или ќе ја стисне устата како налутено дете и ќе ме сомничи дека сакам да ја отрујам, дали ќе имам доволно трпение, доволно време и доволно енергија за да се справам со неа?
И ама ич не е смешно кога ќе помислам до каде ќе оди сето ова…А решение нема…Го исклучувам шпоретот од штекер, ѝ оставам на масата овошје и излегувам да завршам неколку работни и приватни обврски и се радувам затоа што сѐ уште не е во најлоша состојба. Се плашам од сегашноста, а да не зборуваме за иднината, затоа што сите тие пораки што ги слушнавме на Денот на Алцхајмеровата болест – се само празни зборови.
Верувајте! Знам! Впрочем, со мајка ми под рака застанав пред штандот на кој пишуваше „Здружение за поддршка на болните од Алцхајмер“ и ги прашав госпоѓите кои стоеја таму и кои љубезно ни подадоа едно зелено пенкало на кое пишува „YMANA“ (за оние кои не знаат, ова е името на лекот кој мајка ми го пие речиси две години, а се купува само приватно и чини 780 денари за кутија со 28 таблети) и ги прашав: „Каква поддршка давате?“
„Па информации, совети, сѐ што ве интересира“, ми одговорија тие.
Констатирав: „значи, теоретска поддршка, така?“
„Епа да, така“, ми рекоа тие разочарани затоа што не сакав да ги слушнам од нив сите оние информации кои милион пати веќе сум ги прочитала на интернет.
А што ќе ми се? Сето тоа го знам, само не знам дали некој ден некој ќе се сети да отвори дневен престој во кој ќе можам безгрижно да ја оставам додека сум на работа знаејќи дека денот ѝ бил исполнет, дека некој поразговарал со неа, дека танцувала, вежбала, била видлива и била помеѓу други како неа. И да, најважното, дека ќе можам да си го дозволам тој „луксуз“!
Се сеќавате на филмот „Баладата за Нарајама“?
Тоа е оној филм во кој стануваше збор за едно мало село во Јапонија чијашто традиција велеше дека секој кој ќе наполни 70 години мора да го напушти селото и да оди на врвот на планината за да умре. Ако некој одбие да ја почитува традицијата ќе го посрамоти целото семејство.
Бев малечка кога го гледав филмот и мислев дека е тоа многу сурово. Сега мислам дека дури и тоа би било похумано решение од нашево отсуство на решение. Навистина ли мислите дека секој има 30.000 денари месечно за да му овозможи на својот родител хумани услови за живот и соодветна нега и внимание?
