Сцена во продавницата: мајка, четиригодишен син
– Мамооо, мамо, сакам сладолед, купи ми.
– Не мамино, денес е ладно, ние не јадеме сладолед кога е ладно, може да се разболиме.
– Ама мамооо, сакам, нема да се разболам, ветувам.
– Не можеш да го ветиш тоа, грлото може да те заболи од ладно.
– Не! Купи ми сладолед!
– Не злато (ја влече раката на нејзиниот син) денес нема да добиеш сладолед, многу е ладно. И денес веќе јадеше благо, не смеат да се јадат многу слатки затоа што не е добро за здравјето.
– (Детето се спротивставува со солзи во очите) Но, таа (покажува на девојчето со сладолед) јаде. Јас не јадев сладолед денес! Мааамоооо, сакам сладолед!!!
– (Почнува да го губи трпението, сака да ја задави мајката на девојчето што ѝ го купила сладоледот) Реков не!
– (Хистерично плаче и вреска) Сакааааам сладолееееееееед!
Оваа сцена може да има два расплети: или мајката не може да издржи и купува сладолед, или мора да го влече детето чии врескање е проследено со прекорни погледи на другите купувачи или уште полошо, со коментари на продавачите и купувачите. „Скандалот“ може да трае доста долго, расположението и на мајката и на детето е расипано.
Размислете што се случи тука? Детето е, како што знаете, импулсивно суштество, желбите се раѓаат во него случајно, кога ќе го видат посакуваниот предмет (како кај возрасните), но, за разлика од возрасните, кои во повеќето случаи знаат како да ги регулираат своите импулси (иако не секогаш), детето сè уште не може да го стори тоа. Бидејќи не го добило посакуваниот резултат, се чувствува разочарано, се чувствува лошо, почнува да се лути, да плаче. За разлика од возрасните, детето не може да се справи со овие непријатни и тешки чувства. Тоа едноставно не може да помисли дека не се случило ништо страшно, дека ќе добие сладолед некој друг ден, дека има многу поважни работи во светот од сладоледот, дека наместо тоа може да побара нешто друго што ќе му го подобри расположението. На кратко, сè што може да го утеши секој од нас во состојба на разочарување, едноставно нема да му падне на ум на ниту едно дете.
Детето ја разбира само едноставната низа: сакам → не ми даваат → се чувствувам лошо поради тоа → се обидувам на сите начини што ми се достапни да го постигнам тоа што го сакам. И достапните начини се повторување на барањето, плачење, хистерија. Тоа се сите средства со кои располага за да ја постигне својата цел.
А родителите? Тие имаат тешка дилема: од една страна, сакаат на детето да му биде добро и во тој поглед се подготвени на речиси сѐ. Од друга страна, знаат дека сладоледот е лош во оваа ситуација, но нивното дете не го разбира тоа. Тие сакаат детето да се чувствува добро, но не и да му дадат сладолед. И двете работи не одат заедно, па мајката во примерот почнува да се лути на себе, на детето, на неодговорната мајка која ѝ купила сладолед на својата ќерка и со тоа ѝ ја искомплицирала нејзината ситуација, конечно, таа се чувствува потполно беспомошна пред детето што хистерично вика. Преплавена е од целиот спектар на негативни чувства, за што воопшто не размислува затоа што се обидува да го смири детето. Таа би сакала или да пропадне во земја, или тоа веднаш да заврши. Дали има механизам со кој може да ја реши оваа ситуација на поинаков начин?
Да, возрасните го имаат овој механизам и можеме да го користиме за да им помогнеме и на нашите деца и на нас самите.
Подгответе се однапред
Пред да одиме во продавница, можеме да замислиме дека таква состојба е можна, со сладолед или нешто друго. Затоа однапред го предупредуваме детето дека нема да купуваме ништо слатко, особено не сладолед, бидејќи надвор е ладно. Веројатно ќе се спротивстави, а потоа можеме да му понудиме некоја привлечна замена. На пример, купете мала играчка или нешто вкусно, но не и слатко. На овој начин, делумно можеме да избегнеме такви сцени. Покрај тоа, дома можете да направите трајно правило (за секого) во врска со слатките: кога, колку и што јадеме и секогаш да се повикуваме на тоа во такви ситуации. Ова ја поедноставува задачата за родителите и му дава на детето чувство на самодоверба – веќе не зависи од одлуката на родителот, која не му е секогаш јасна, но, заедно со целото семејство, се придржува кон општото правило. Дали забележувате разлика?
Дишете
Ако веќе се случило тоа што се случило, пред сè ве советувам да не реагирате веднаш, туку да земете неколку длабоки вдишувања, давајќи си време да размислите и да измерите за и против сладоледот. Ако конечниот резултат е „против“, мора да разбереме каква реакција ќе следи и да бидеме подготвени за тоа.
Признајте ги чувствата на вашето дете
После првата манифестација на отпор на детето, многу пред да падне во хистерија, клекнете и гледајќи го во очи, кажете му: „Гледам дека си многу разочаран и лут – целосно те разбирам. И мене би ми било тешко да не добијам нешто што навистина го сакам. Дојди да те гушнам и заедно да размислиме што може да ти помогне сега, освен сладоледот. Сигурно ќе најдеме решение.“ Ова треба да се каже целосно смирено, сочувството и желбата за помош треба да бидат искрени.
Понудете избор
Детето треба да разбере дека е корисно за него да се смири што е можно побрзо, па можете да му понудите избор: „Избери – сега ќе се смириш брзо, а потоа ќе имаме време да си играме дома / да гледаме цртан филм / да одиме до игралиштето / сè што ви се чини соодветно, или ќе мора да те изнесам од тука, иако ќе ми биде многу непријатно, а потоа веќе нема да можеме да правиме што сакаме.
Ветете дека ќе купите друг пат
Можеби е корисно да може да се добие сладолед не сега, туку утре / за викенд / кога ќе одиме кај баба.
Што НЕ треба да правиме:
Не велиме „ти реков“
Родителскиот авторитет не е изграден врз ултиматумот „ќе биде како што јас велам“, но во „Јас за детето одлучувам за она за што тоа сè уште не е во можност да одлучи самостојно“. Родителот ја забележува и прифаќа „лошата“ состојба на детето и му помага да се справи со негативните чувства.
НЕ му се лутиме на детето
Честопати родителите се навредуваат и му лутат на своето дете за тоа што им го приредило. Детето не подготвува ништо, тоа му се случува. Ако му се налутиме, стануваме исто така беспомошно дете како и тоа, а „пресметката“ се поместува на ниво на кавга на дете со дете, наместо да биде разговор помеѓу возрасен и дете.
НЕ му објаснуваме на детето дека ќе се разболи од сладоледот и дека сладоледот е лош
За детето, сладоледот е добар, бидејќи ја задоволува неговата желба, и тој не разбира ништо за „лошата страна на сладоледот“, бидејќи во неговата глава врската помеѓу настаните е чисто теоретска. Децата не можат да размислуваат хипотетички, за нив сè се случува овде и сега.
НЕ го присилуваме детето
Пред да го однесеме детето од местото на настанот, мора да го предупредиме однапред и да му дадеме избор.
НЕ обрнуваме внимание на другите
На некоја баба во капут или на дрската продавачка која низ заби кажува нешто непријатно во наш правец. Не ни е гајле што ќе мислат присутните за нас или за нашето дете, ние се занимаваме САМО со нас самите и со своето дете. Нема ништо скандалозно во тоа што детето плаче гласно. Тоа им се случува апсолутно на сите и е неизбежен дел од растењето и развојот.
Фото: Pexels
