Син ми ме прашува како некој англиски збор да го преведе на македонски!
Го читам ова деновиве на интернет и не ми се верува. Станува збор за деца од македонски семејства кои живеат во Македонија. Најчудно од сè е што повеќето родители, кога зборуваат на оваа тема едноставно не можат да ја потиснат гордоста заради тоа што нивните деца комуницираат со нив на перфектен англиски.
Феноменот „детето подобро ми зборува англиски од македонски“, е сè почест, исто како и феноменот „не си го разбирам детето, ми зборува на англиски“.
Темата ја зачна нашата пријателка Катерина Василеска, мајка, и една од основачките на Genuine Experiences (онлајн платформа која нуди автентични туристички доживувања од пограничниот регион на Македонија и Албанија).
„Последнава година“, вели таа, „забележав еден, за мене чуден феномен. И тоа во десетина различни прилики, кај сосема различни фамилии. Деца родени во Македонија, во македонски фамилии зборуваат англиски како мајчин и претпочитаат да зборуваат на англиски. Кога зборуваат македонски, тоа е со англиски акцент како да живееле надвор од Македонија. Дали тоа се случува со децата кои учат во приватните училишта на англиски или нешто друго? Мене лично ме загрижува. Не ми е јасно како може некој кој е роден и живее во македонска фамилија да зборува послабо македонски од англиски, а македонскиот да му е со англиски акцент. Или можеби со најдобра намера, спремајќи ги децата за живејачка надвор, родителите некако го форсираат англискиот по дома“, се прашува Катерина.
Нејзиниот став е дека ако е детето родено во македонска фамилија и живее во Македонија, логично е дома да се зборува македонски. Ако едниот родител е од друго јазично подрачје, тогаш секако ќе се зборуваат два јазици.
„Евреите, каде и да се, дома го зборуваат еврејскиот. Тоа ги има зачувано како народ, иако се народ без држава. Со јазикот се пренесува и културата, и традициите, и многу други нешта … Јас зборувам пет јазици, кои ги учев меѓу мојата 15-25 година. Немав никаков проблем да ги научам и да читам на тие јазици сериозна литература. Се сложувам дека знаењето на јазици е богатство, ама дека по дома треба да се зборува на друг јазик, мене ми е чудно. Ако детето е склоно кон јазици, и да не се инсистира, тоа ќе ги научи. Јас на син ми му читам, и сега веќе и тој самиот чита книги каде се спомнуваат термини и предмети што денес повеќе не постојат: ќумбе, ќуп, разбој, такви работи … и секако, му ги објаснувам, му кажувам каде се користеле и зошто имало потреба од нив. Со тоа пренесувам дел од нашата историја, традиција. Стариот македонски јазик од приказните него му доаѓа како друг јазик. И сметам дека тоа е многу важно. Го носам по села, за да види како се живеело. Го учам земјоделие. Сметам дека е многу важно како мал да се запознае најпрво со сопствената култура и традиција. Дури потоа, ќе се запознава со другите. Македонското нема кој друг да му го пренесе освен јас, како негова мајка. Културата на еден народ е вплетена во јазикот на народот. Начинот на кој се изразува еден Македонец, и еден Англичанец и еден Германец е сосема различен. Понатаму, има зборови кои се исклучиво поврзани со народот.
„Твојте очи Лено мори воденски череши се, дај ми ги на мене, јаска да ги изедам“. Во овие неколку стихови е цела една историја, традиција, многу нешта. И само на македонски може да се пренесат. За да ги пренесеш на англиски и германски ќе треба цела страна да напишеш. И обратно, секако. Сигурно и тие народи си имаат јазични конструкции кои се специфични само за нив, а кои ние не можеме да ги знаеме бидејќи не сме растеле таму.
Друга работа е ако станува збор за мешан брак, или ако е детето родено во странска земја… Јазиците може да се научат и подоцна, ама културата која се пренесува преку мајчиниот јазик не знам дали може да се пренесе подоцна …“, вели Катерина.
Со неа се согласуваат многу родители, а и мене почна да ми се разјаснува дилемата во врска со тоа што сè почесто ми се случува да се разминам или да слушнам деца кои поминуваат по улица како меѓусебе комуницираат на англиски јазик. Баш се мислев, зарем толку странци живеат во Македонија?!
Во врска со оваа тема, а особено затоа што многу од децата во Македонија, наместо на македонски, своите први зборови ги прозборуваат на англиски уште пред да си го научат и сопственото име, побаравме мислење и од експерт.
Логопед Симона Василеска Николовска од логопедскиот кабинет „Среќичка“, го потврдува феноменот „Детето подобро ми зборува англиски од македонски“ и вели:
„Модерното време, технологијата и трката со времето си го прават своето.
Децата се сè повеќе изложени на модерните гаџети, кои не по нивна вина, им се понудени од најраната доенечка возраст.
Во пракса се среќаваме со деца чии родители ги изложуваат на фамозниот Јутјуб уште од нивниот трет, четврти, петти месец, но најмногу во периодот на воведување на немлечна исхрана. Во тој период се јавува одбивање на храната, па родителите загрижени за нејадењето на своето бебе, прават сè за да го најадат. Односно, на децата им се пуштаат песнички со рими на англиски јазик, па така децата наместо мајчиниот, го учат англискиот јазик.
Тука недостига говорната стимулација кај детето на неговиот мајчин јазик.
Во периодот кога се очекува појавата на првите зборови, наместо сино, детето вели blue, наместо топка, вели ball, итн. Говорот на мајчиниот јазик е ограничен или недоволно развиен. Детето не го разбира јазикот што го зборува околината и настанува проблем. Родителите ова не го препознаваат како проблем, напротив, чувствуваат гордост дека нивното дете зборува англиски наместо македонски јазик.
Во овој период е важно родителите со „ладна глава“ да ја согледаат ситуацијата и навремено да побараат логопедска поддршка“.
Меѓутоа, многу родители велат дека и самите користат многу англиски термини, а тоа го правдаат со тоа што се секој ден изложени на јазикот, преку филмови и серии, Јутјуб, статии, …
Инструктор за скијање вели дека многу често се среќава со родители кои инсистираат со нивните деца цело време да разговара на англиски.
Друга мајка вели дека иако нејзините деца учат во македонски училишта, родени се и живеат тука со родители Македонци, дома си зборуваат претежно англиски.
Таа за ова ја префрла вината на македонските телевизии кои, како што вели, прикажуваат само вести и турски филмови, наместо како порано, да се прават едукативни емисии за млади.
Трета вели: „Имав гости од Кавадарци, родителите зборуваат на кавадаречки, а децата меѓу себе, на перфектен англиски, подобар отколку оној на многу наши политичари. Ги прашав родителите дали живеат во странство. Велат, не мрднале од Кавадарци и ништо не ги разбираат своите деца. Ми се случи и во аптека да ѝ преведувам од англиски на македонски на една баба Албанка што ѝ зборува внучето кое не знаеше албански, само англиски. Такашто, тоа е општ феномен“.
Повеќето ја лоцираат вината исклучиво во телевизијата и Јутјуб каналите, ама очигледно не им текнува дека тие можат да бидат и исклучени.
Како што добро забележува една мајка, ова е резултат на немање пристап до содржини на мајчин јазик, но и квантитетот на времето поминато пред екран.
„Затоа и англискиот кој го зборуваат има квалитет на англиски од Јутјуб видео. Виновници сме ние самите. Колку пари трошиме, колку време посветуваме на градење на културата на децата? Колку им зборуваме, раскажуваме, покажуваме и колку време ги оставаме пред екранот да консумираат содржини по свој избор?“, прашуваа таа.
И така додека едните сметаат дека иако знаењето на јазици е богатство, ако детето е родено во македонска фамилија и живее во Македонија, логично е дома да се зборува македонски. Според нив, нема никакво оправдание за незнаењето на сопствениот јазик: „Ова никаде го нема. Затоа ни се децата функционално неписмени. И уште родителите се гордеат! А сакаме држава, идентитет, јазик … Срамота!“
Но, има и други, кои се одличен пример за тоа како се негува мајчиниот јазик, дури и ако живееш надвор од матичната држава. Нивните деца се родени, образувани и пораснати надвор од Македонија, целото семејство живее надвор од Македонија, но нивните деца зборуваат македонски, и тоа без акцент на странци.
Сепак, впечатокот е дека огромен број родители и самите ги форсираат своите деца да научат англиски па по дома им се обраќаат на англиски, иако тој не е мајчин јазик на ниту еден од родителите.
Некои сметаат дека има и уште еден феномен, а тоа е, многу деца, но и возрасни Албанци кои не го знаат македонскиот јазик, со Македонците кои не го знаат албанскиот, меѓусебе да комуницираат на англиски, како најсоодветен јазик во заедничките средини.
Јас пак порано се чудев кога некои мои пријатели кои живеат во странство, со своите деца не зборуваат на македонски, туку на јазикот на државата во која живеат. Си мислев дека е ред, особено кога родителите се Македонци, да им се обраќаат на своите деца на мајчиниот јазик, а дека овој другиот ќе го научат во градинките, од другарчињата.
Ова ми беше оттаму што некако се ставав на нивно место, ама никако не можев да се замислам себеси како на мојот син додека е малечок, наместо „О, убав на мајка“, му викам: „О, my handsome son“. Дури и кога би живеела во Лондон, а не пак тука, во Македонија.
Затоа, навистина ми останува нејасно зошто некој, среде Македонија, ако не станува збор за билингвално семејство, би им се обраќал на своите деца на англиски. И зошто овие деца да зборуваат македонски со англиски акцент? Мислам, во ред е да зборуваат англиски со англиски акцент, ама не е нормално мајчиниот македонски јазик да го зборуваат со англиски акцент. Освен ако живеат долго надвор од Македонија, или ако нивната мајка е родена и порасната, на пример, како мојата пријателка Сузи, во Австралија. Ама да се гордеат затоа што нивното дете не може да се сети на некој збор на македонски, па ја прашува мајка си среде Македонија: How do you say I am hungry in macedonian? ….тоа навистина не разбирам, а вие?
Заклучокот, дефинитивно, би бил дека е ова последица од прекумерното користење на модерните технологии, но и на нагонот на родителите наместо да им ја развиваат моториката и да ги учат како да си играат, да трчаат и да скокаат, ги тераат да бројат и да учат зборови на англиски.
Дека ова не е случај само во Македонија, туку и во многу други земји, потврдува и заклучокот кој пред подолго време го донесоа многу логопеди ширум светот, а за доминацијата на англискиот јазик на светско ниво, алармираат веќе со години.
Фото: Freepik
