Минатиот месец Хрватска, поточно, Загреб, беше домаќин на 3.европска конференција со меѓународно учество EAPAP (Европска асоцијација на стручњаци во подрачјето на оттуѓувањето – European Association of Parental Alienation Practitioners), која е одржана во организација на Поликлиниката за заштита на децата и младите на град Загреб одржана во облик на вебинар.
На конференцијата (16 до 18 септември 2020 година) учествувале повеќе од 400 експерти од целиот свет и 18 странски и 14 хрватски предавачи – експерти кои заклучиле дека оттуѓувањето е сеприсутно, а на децата им треба итна и соодветна заштита.
„Иако концептот на родителско оттуѓување (parental alienation, PA) сè уште не е воведен како дијагностички критериум од Светската здравствена организација, експертите на конференцијата се согласија дека оттуѓувањето е сеприсутно и дека на децата изложени на однесување на родителско отуѓување им треба итна и соодветна заштита од страна на експертите и системот за заштита на децата.
Сите се согласивме дека оттуѓувањето на детето од другиот родител е едноставно неприродно, не е биолошки нормално (освен ако другиот родител не го злоупотребува и не му штети на детето), и всушност станува збор за психолошко раздвојување (splitting) и траума на детето. Ова не станува збор за договарање контакти меѓу децата и родителите и доделување на старателството, туку за заштита на децата. Лично, за мене беше важно да слушам од европски и американски предавачи, реномирани експерти, дека оттуѓувањето честопати се однесува на емоционална злоупотреба на децата од страна на родителот што го оттуѓува, со оглед на тоа што нашата Поликлиника работи на овој начин околу 15 години, и дека ние ги препознаваме оттуѓените деца како емоционално малтретирани деца и бараме од системот на социјална заштита и правда да преземат мерки во насока на заштита на децата, како и за другите злоупотребувани деца.
Злоупотреба на член 12 од Конвенцијата за правата на детето
Исто така, беше многу корисна дискусијата за членот 12 од Конвенцијата за правата на детето, во кој се наведува дека детето има право да го искаже своето мислење, волја и желба за работите што се однесуваат на него. Тој член е навистина важен за заштита на правата на децата, но со години велам дека овој член се злоупотребува кога родители, роднини и разни „експерти“ го прашуваат детето со кого сака да живее и кого повеќе го сака, а мама/тато, и нивните роднини го „учат“ што да каже. Ова го доведува детето кое сè уште не е оттуѓено во конфликт на лојалност и кај оттуѓеното дете кое е веќе споено со родителот – оттуѓувач, ќе го слушнеме гласот на оттуѓувачкиот родител, а не автентичното мислење, волја и желба на детето. Сметам дека ова прашање е навредливо за децата и затоа со години предупредував дека товарот на одлуката никогаш не треба да биде на грбот на детето, бидејќи, како што ми рече едно дете, тоа е „најтешкото прашање на светот“. На детето секако треба да му се дозволи да ја изрази својата волја и желба, доколку тоа го сака, но на експертите и судот е да проценат дали волјата и желбата на детето се во согласност и во негов најдобар интерес.
На нас возрасните е да дознаеме преку нашата експертиза и нашата професија, мултидисциплинарно, која е автентичната волја и желба на детето и кој е најдобриот интерес на детето.
Експертска одговорност: „Да се чека детето да каже дека сака да живее со оттуѓениот родител е контраиндицирано“.
За жал, во мојата досегашна пракса, слушнав дека „експерти“ им советувале на оттуѓените родители да се откажат од барањето контакт со оттуѓеното дете, за да му дозволат на детето да дојде самото кај нив откако ќе стане полнолетно. За време на конференцијата, Карен Вудал, наш колега, воспитувач и супервизор, истакна дека да се чека детето да каже дека сака да живеат со оттуѓениот родител е контраиндицирано. Детето не може да го каже ова, а ние експертите кои не го забележуваат вистинскиот проблем не го штитиме детето од емоционална злоупотреба, но продолжуваме да бидеме дел од процесот на оттуѓување. Наместо тоа, наместо да бидеме дел од решението, ние стануваме дел од проблемот. И нашиот драг колега, германскиот психијатар Вилфред фон Бох-Галау, потенцираше дека експертите се оние кои можат да го олеснат процесот на оттуѓување или да го прекинат, и дека најголемата грешка е да чекаме детето да се врати назад кај оттуѓениот родител.
Зошто оттуѓените родители треба да му докажуваат на системот дека се совршени?
Сиетске Дијкстра од Холандија истакна дека од оттуѓените родители се бара да бидат совршени, а всушност тие треба да бидат само родители. За жал, познавам многу оттуѓени родители кои децата ги отфрлаат под влијание на оттуѓувачкиот родител. Некои од нив со години мораа да му докажуваат на системот дека се беспрекорни родители, за да можат воопшто да си го видат детето. Со години, експертите се прашувале што не е во ред со тој оттуѓен родител штом детето го отфрла, наместо да се прашаат што не е во ред со отуѓувачкиот родител, дали и каква психопатологија е присутна кај тој родител со кого детето патолошки се споило, па тоа дете повеќе нема ниту своја желба ниту своја потреба, туку зависи единствено од желбите и потребите на тој родител, согледувајќи ги како свои. Тогаш, детето изјавува, на пример, „Не ми треба никој освен мајка ми/татко ми“ „мајка ми е ангел а татко ми ѓавол“, „татко ми е мојот крал а мајка ми е најлоша на светот“, „ја мразам мајка ми, го сакам само татко ми“, „најмногу го мразам татко ми/ мајка ми на светот“. Во такви случаи, очигледно е дека детето прибегнува кон психолошко разделување како одбранбен механизам, т.е. за да преживее емоционално.
Психолошка основа за подоцнежни психијатриски нарушувања
Голем дел од конференцијата беше посветен на прашањето за разделување, разделување, односно идеализирање на едниот или демонизација на другиот родител, имајќи предвид дека разделбата е психолошка основа за подоцнежните психолошки / психијатриски нарушувања. За жал, видов многу родители кои уживаат во самозадоволство ако нивното дете целосно го отфрла и се оддалечува од другиот родител, сметајќи го како доказ за неговото добро родителство поради кое „детето ги избрало нив“. А, всушност, е спротивното: детето се приклонува кон тој родител со отфрлање на другиот, бидејќи знае дека тоа е услов за неговата љубов, со цел да се надмине анксиозноста и заканата од отфрлање од страна на оттуѓувачкиот родител.
Оттуѓувачките родители честопати се обидувале да ме убедат дека детето штотуку одлучило дека не сака да се види со другиот родител, дека се плаши од него и дека тие не сакаат да го присилуваат детето да го направи она што тој не го сака затоа што тоа би било насилство врз детето. Петгодишно дете само одлучило дека сака да се види со другиот родител само еднаш неделно, два часа. Се разбира, нивните деца, откако ќе се оттуѓат, ги изговараат истите реченици и со истиот израз на лицето што го има отуѓувачкиот, манипулативен родител. Така, неодамна едно 5 ипол годишно дете ми рече: „Дојдов да ти кажам дека не сакам да живеам со татко ми, туку да го гледам еднаш месечно, бидејќи мајките се за живеење, а татковците за играње. И на тоа се сетив самата затоа што имам право на свое мислење“.
Психопатологија на оттуѓувачките родители: Тие се гледаат себеси како заштитници на детето-жртва на другиот родител-гонител, што не одговара на реалноста
Никогаш нема да го заборавам детето кое опишувајќи како се чувствувало, пред да биде оттуѓено и психолошки да се спои со отуѓувачкиот татко, и бил свесен за своите чувства, нацрта модринки на својата душа „кои никој не ги гледа затоа што ги нема на телото“.
Затоа, ми се чинеше исклучително важно предавањето на доц. д-р с.ц. Даниел Црнковиќ, кој зборуваше за психопатологијата на оттуѓување на родителите и истакна дека од оваа психопатологија произлегува дека оттуѓувачкиот родител го става детето во улога на жртва, а и самиот во улога на заштитник, што не одговара на реалноста, а експертите не смеат да тивки набљудувачи.
На ова, од мое искуство, би додала дека оттуѓувачките родители се обидуваат и нас, професионалците, да нè вовлечат во овој токсичен триаголник, очекувајќи да застанеме со нив во улога на заштитник на детето „жртва“ од другиот „прогонувачки“ родител. Кога нема да го сториме ова, туку ќе ги препознаваме нивните злоупотребувачки однесувања, тогаш тие го свртуваат својот гнев и омразата што ги имаат кон другиот родител, кого го сметаат за „прогонувач“, кон експертот. Постојат обвинувања против експерти, повици за линч и клевети…, особено на социјалните мрежи.
Проблемот што го споделуваме со светот: заштита на професионалците од обвинувањата и клевети на социјалните мрежи од оттуѓувачките родители
Заштитата на експертите беше исто така една од темите на конференцијата бидејќи истите обвинувања и клевети на експертите кои ги штитат децата од злоупотреба, особено во случаи на оттуѓување или емоционална злоупотреба, кога нема видливи модринки и сведоци, на социјалните мрежи, се случуваат во сите земји.
Слушајќи ги ваквите искуства на колегите од различни земји и континенти на конференцијата, бевме зајакнати со знаење дека ние експертите од различни делови на светот, од различни системи кои се заедно во мисијата за заштита на децата, имаме исти предизвици, многу слични искуства. И ние не се откажуваме од нашата мисија, во крајна линија законската обврска, да ги штитиме децата.
Сите ние во системите за здравство, образование и социјална помош, кога ќе дојде до оттуѓување на децата од нивните родители, не можеме да сториме ништо самостојно без системот на правда што треба да ја преземе улогата на „надзорник“. Како клинички психолог и психотерапевт, одговорно тврдам дека на родителите не треба со години да им се дава шанса да ги подобруваат своите родителски компетенции обезбедувајќи им бројни советувања и терапии, додека не постои соодветна санкција за емоционално злоупотребувачки однесувања. Затоа, овие однесувања на оттуѓувачкиот родител продолжуваат и цело време додека нему му даваме шанса да се „поправи“, детето расте оттуѓен од другиот родител, па наместо санкции кон родителот, детето се вклучува во психолошки третмани.
Оттуѓувачкиот родител со тоа „купува време“ за да ја зацврсти својата позиција на спојување со детето, сметајќи дека со текот на времето, детето само ќе продолжи да се бори со другиот родител во негово име. Мора да бидеме свесни дека некои родители никогаш не добиваат увид во своите злоупотребувачки однесувања и функционираат единствено под притисок на системот.
Исто така, на конференцијата слушнавме дека Бразил донел закон во 2010. година со кој се дефинира и казнува оттуѓувањето како форма на злоупотреба на деца. Според моето искуство во Хрватска и регионот, сите системи за заштита на децата сè уште недостасува знаење за ова прашање, процесите траат предолго, децата се испраќаат на испитување, обработка и експертиза и за тоа време живеат во воена зона, понекогаш и поголем дел од својот живот. Притоа, некои од нив имаат или многу малку и „принуден“ контакт со другиот родител, или воопшто немаат контакт. А, за дете во такви ситуации, времето е непријател.
Основно право на детето е континуирано присуство на двајцата родители во неговиот живот, растење и воспитување
Детето има основно право на континуирано присуство на двајцата родители во нивниот живот, растење и воспитување (се разбира, освен во случај на злоупотреба), а сепак се случува некои деца да го искористат ова основно право на двајцата родители само по правосилна пресуда на судот.
Ако дозволиме детето да биде оттуѓено во меѓувреме и ако ги почитуваме оттуѓената волја и желба на детето, наместо неговиот најдобар интерес, може да биде предоцна. Детето останува без другиот родител и буквално живее со половина од себе, бидејќи со отрфлањето на едниот родител, тој исто така отфрла половина од себе, и развива многу негативни последици, особено во адолесценцијата.
Имено, ако детето го мрази другиот родител и го одбива другиот родител како лош, несоодветен, ако го доживува како целосно црн, „како чисто зло“, детето всушност мрази половина од себе која го претставува другиот родител во него, затоа што сите сме половина од мама, половина од тато. Така, детето е изложено на ризик да не стане зрела, емоционално стабилна личност која ќе може да ги спои добро и лошо во родителите, во себе и во луѓето околу него, бидејќи токму тоа е задача на раснењето.
Верувам дека ќе успееме да ја препознаеме оттуѓеноста и во јавноста и во професијата како форма на емоционална злоупотреба
Иако конференцијата беше виртуелна, имаше силна заедница на учесници – имаше многу дискусии, и во паузите, многу конкретни прашања, практични идеи … И секој ден се надминуваше закажаниот распоред. Беше многу јасно зошто сме ја одбрале оваа професија.
На крајот од конференцијата, сите имавме силно чувство на ентузијазам дека оттуѓувањето ќе стане универзално признаено и од родителите и од професионалците и од јавноста, дека ќе стане неспорно дека оттуѓувањето на детето не е љубов помеѓу „добар“ родител и дете и доказ дека другиот родител е „лош“, туку дека станува збор за емоционална злоупотреба на детето која бара итен и адекватен одговор и од околината на детето и од професионалците во системот за заштита на децата.
Се сетив на времето кога почнав да зборувам за заштита на сексуално злоставувани деца пред 25-30 години, кога воопшто немаше слух за тоа, ниту беше пожелно да се зборува за тоа во јавноста, кога се сметаше дека тоа се случува на секое друго место, освен кај нас.
Денес, ставот на јавноста и законите се сменија, сексуално злоупотребуваните деца се многу подобро препознаени и подобро заштитени (иако сè уште недоволно) отколку кога ова прашање не беше признато ниту од професијата, ниту од јавноста.
Затоа, во својот завршен говор, ги повторив зборовите на израелскиот експерт Бенџамин Бејли „дека ова не е кратка трка, туку маратон“. И дека јас цврсто верувам дека, по оваа конференција повеќе од кога било, дека успешно ќе го истрчаме.
Текстот е од ТУКА.
Фото: Pixabay
