Имајќи предвид дека нашите читатели (и) мајки честопати се збунети со контрадикторни информации што доаѓаат од различни страни – од педијатрите, пријателите, од другите мајки, од Интернет … решивме да побараме експерт за одговори на некои прашања што ги мачат сите млади мајки.
Професорот д -р Зоран Вујчиќ е редовен професор на Хемискиот факултет во Белград. Биохемичар, љубител на храна, блогер, борец против митовите за храната, заблудите и конфузијата што ни ги донесе ерата на Интернетот во нашите животи (покрај сето добро што ни го донесе). Тој зборува за српскиот портал „Зелена училница“ за храната што денес ја јадат децата, заблудите што можат да не чинат здравје, за индустриската и за органската храна…
Кога и како започнува вашата „борба“ против заблудите во кои веруваме масовно?
Мојата сопруга е всушност „виновна“. Ме иритираа секојдневните објави во порталите за чудесна храна и козметика, третмани со некои опасни хемикалии во борбата против ракот. Покрај начините на исхрана, советите на квази-нутриционистите и вечната препорака да се јаде жолт шеќер, хималајска сол и слични небулози веќе ме доведоа во експлозивна состојба. Тригерот беше тогашниот „бум“ шампон за коњи, кој некој почна да го продава како прекрасен шампон за раст на косата. Мојата сопруга ми рече да напишам нешто на оваа тема. Отворив блог како начин да комуницирам со луѓето и да се обидам да објаснам од хемиска страна каде грешат и кој им продава магла.
Да почнеме со вечната дилема и добро познатото „така растевме и ние па што ни недостасува“. Каде нашите мајки и баби правеа најмногу грешки во исхраната на своите деца, и што треба да направат денешните мајки поинаку?
Порано исхраната беше со подобар квалитет, бидејќи суровините беа едноставно со подобар квалитет. Денес, се купува во супермаркети, на пазари кои не се ни блиску до исполнување на минималниот хигиенски стандард, а во продавниците би рекол повеќе нездрава, отколку здрава храна. Овошјето и зеленчукот се собираат пред физиолошката зрелост, па заради тоа немаат целосна хранлива вредност. Идејата е само да се зачува стоката, а не таа да биде со добар квалитет. Баба ми не грешеше. Јадевме сѐ, од спанаќ (кој секогаш го мразев) до месо и овошје. Немаше изобилие, ниту слатки во секоја прилика и во секој киоск. Да не зборуваме за злото наречено Кока-Кола. Мајките се среќни што купуваат индустриско ѓубре од храна за своите деца, мислејќи дека им прават добро. И врв на иронијата е тоа што ако децата се добри, ги водат во Мекдоналдс. Бабите правеа зимници, слатки, џемови. Децата пиеја млеко, јадеа месо. Тие скокаа и трчаа по топката. Денес, бабите и дедовците тајно купуваат слатки, а врвот на љубовта се рефлектира во купувањето разни телефони.
Веќе споменатото „и што ни недостасува сега“ не е многу добар аргумент за клукање на децата со индустриски производи. Дали новите генерации ги почувствуваа последиците од лошата исхрана во претходните децении? Дијабетес, дебелина, здравствени проблеми … Кога се појавуваат последиците од лошата исхрана во детството?
Што ни недостасува нам, е всушност лажен аргумент во светло на денешниот начин на исхрана. Индустриската храна е нужно зло, бидејќи секој стана мрзлив да готви, да подготвува храна, да оди на пазари и да купи млеко и месо од селаните. Лошите навики на луѓе на возраст од 35 до 50 години се пренесени во нивниот дом, од родителите на децата. Затоа секое четврто дете е дебело. И наместо да се земат предвид класичната, разновидна и умерена исхрана, квалитетна храна и домашно готвење, сето тоа се сведува на магични диети, квази-диети како хроно диета или фрутуријанци, сурова храна и слично.
Кога солта и шеќерот се воведуваат во детската исхрана?
Реално, според науката – никогаш. Има доволно сол во мајчиното млеко и се создаваат специјални формули, така што тие имаат иста количина сол во замените. Слично е и со шеќерите. Сепак, првиот шеќер што го среќава бебето е лактоза, а не сахароза. Вториот почнува да се внесува со овошје, исто како и гликозата и фруктозата. Затоа постојат точни препораки за тоа колку и во кој период е неопходно да се консумираат и храна и пијалаци. Проблемот е што многу намирници или појдовни суровини се веќе третирани и содржат сол или други адитиви кои ја зголемуваат количината на натриум. Знам дека и во периодот пред 20 години, кога моите деца беа мали, додаваа шеќер во храната, за бебето да ја јаде храната. И секако, ги расипаа забите, се здебелија и го расипаа метаболизмот. Незнаењето на родителите е опасно затоа што има многу предизвици околу нас.
Постои уште една добро позната фраза: само умерено и сѐ ќе биде во ред. Изговорот што го наоѓаме кога им даваме на децата слатки и грицки. Можеме ли да се оправдаме со тоа и што значи умерено? Колку шеќер може да консумира детето дневно, без последици по здравјето?
Умерено е слатко 2 пати неделно. Кој уште се држи до тоа? Препораката на Светската здравствена организација е дека до 10% од вкупните енергетски потреби на детето може да биде слободен шеќер (сахароза, гликоза или фруктоза или која било мешавина од тој тип: агава, малтекс, итн.). За жал, зголемениот недостаток на движење дава основа за новиот совет што го има СЗО, а тоа е да се намали оваа вредност на само 5% од вкупната потребна енергија. Се разбира, ова не е секогаш лесно да се пресмета. Особено што многу слатки дури и ги немаат тие информации на етикетата. Не е лесно да се одолее на дете кое плаче и хистеризира во продавницата.
Родителите денес се многу загрижени кога купуваат храна бидејќи не знаат дали јаболкото е прскано 30 пати, како се третира зелената салата и какви хормони има во пилешкото чие месо им се дава на децата. Не постои апсолутна заштита. Дали можете да им дадете некој совет – како да постапат со цел да им обезбедат на своите деца квалитетна исхрана? Дали органското е навистина органско?
Нема вистински совет, бидејќи нема добра храна. Дури ни здрава. Решението е да се набавува од селаните. Но, барањето сите да го направат тоа не е реално. Храната е полна со адитиви и уште ќе се влоши со текот на времето. Со тоа што расте под фолии, оранжерии и е сѐ освен идеална храна. За жал, тоа е нашата реалност. Дури и целата храна што ја произведуваат селаните не е здрава. Многу често се прска премногу со хемикалии. Претеравте за јаболкото. Не е прскано 30 пати, туку само 28 пати. Не верувам во органска храна кај нас.
Комбинирањето храна е вечна дилема. Компирите и месото не одат, житариците и овошјето не одат, житариците и месото не одат. Дали е сето ова вистина и кои правила треба да се почитуваат?
Ниеден. Сите намирници одат. Правилата се генерирани од експерти и не постојат такви правила кај експертите. Постојат не-експерти, лажни креатори на оригинални диети, кои отишле дури и чекор подалеку, па затоа не дозволуваат на пр. јогурт, но кисело млеко може, или зеленчуци со одредени бои не смеат да се мешаат. Основните правила што беа поставени одамна сѐ уште важат. Богат појадок, ужинка, добар ручек, ужина и што е можно полесна вечера. Децата кои се исклучително физички активни, исто така, можат да консумираат поголема количина „забранети“ слатки. Но, кога сето ова ќе се пресмета, повторно се сведува на 5 до 10% од вкупните потреби за енергија.
Пишувавте и за заблуди за спанаќот и неговата исхрана. Дали има други слични заблуди? Дали е вистина дека витаминот Ц ја нема улогата за која сите веруваме дека ја има?
Витаминот Ц беше разочарување и за мене. Големите студии покажаа дека едноставно нема ефект во спречување грип, настинки и слично. Ниту, пак, го забрзува заздравувањето. Човекот може да ресорбира одредена количина од секој витамин. Сѐ повеќе од тоа е пречка, а не придобивка. И нема добар суплемент. Тие се земаат само по препорака на лекар. Едно од модерните и непрофесионални тврдења е влијанието на храната врз промената на pH вредноста на организмот. И тогаш, како шлаг на тортата на глупости, некој измислува дека е лимонот базен. Постојат многу заблуди за храната. Новинарите и порталите што бркаат сензација, а не вистина, даваат значаен придонес.
Современите мајки често, меѓу првите намирници им нудат на своите деца житарици како кускус, киноа, амарант, спелта. Дали е тоа помодарство или овие намирници се навистина добар избор за детето?
Чиста мода. Нема вистинско оправдување. Освен што некои се полесни за подготовка.
Што е со хемикалиите во другите препарати што доаѓаат во контакт со децата – шампони, креми, купки. Еднаш кажавте дека не постои природен сапун. Што да изберат родителите?
Мотивиран од проблемите со кои се соочуваат децата и родителите, започнав школа за сапуница во која се учи како да се направат добри сапуни кои се барем 5 пати подобри од познатите детски сапуни и најмалку 100 пати подобри од турските сапуни. Има добра козметика за деца, но таа мора да биде сертифицирана за хипоалергични. Дури и во таква ситуација, средство за миење е шампонот. Некои деца едноставно се премногу реактивни на таква козметика, па затоа хипоалергичните сапуни се покажаа како спасители во криза. Сапуните не се природни, бидејќи се формираат со хемиска реакција. Но, производот е безбеден. Исто како печен леб. Условите за печење не се природни, но лебот е одлична намирница.
Лековите се посебна тема и сигурно никој нема да им ги даде на децата без потреба. Може ли да дадете некои општи упатства на оваа тема? Многу мајки, за да избегнат употреба на лекови, прибегнуваат кон разни природни методи за да ја намалат температурата. Што би ги советувале?
Во кризни ситуации, добро е да знаете дека температурата добро паѓа со млака вода. Како последно средство, ако температурата е постојана, ладниот чаршаф веднаш ја намалува температурата. Но, ова се прави само кога температурата е повисока од 38,5 и има тенденција да расте. Во секој случај, неопходно е да го однесете детето на лекар што е можно поскоро и да ги слушате советите и упатствата. Не ја зголемувајте дозата на лекот, но исто така не ја намалувајте по сопствена одлука. За жал, јас бев присутен во чекалната кога мајката го донесе детето на лекар по 3 дена, иако цело време имало температура над 39. И се служела со „природни лекови“, без никаков ефект. Рендан компир, оцет, алкохол и слични глупости. Премногу ги сакав моите деца за да си играм така. Науката не измисли лекови и третмани за болести за да се вратат во 19 век и подалеку во минатото.
Помодарското движење против вакцини е едно такво опасно зло. Тоа се заканува да ни ги врати смртоносните болести што речиси ги искоренивме. Она што е крајно збунувачко и целосно неморално кога во таа група се доктори и фармацевти. Мора да имаме доверба во професијата, инаку сѐ станува бесмислено. Кога професијата повторно ќе го заземе своето место, храната ќе биде подобра. Нема да има идиотски реклами кои промовираат кекси, смоки, итн., а родителите да изгледаат како големи несмасни будали додека подготвуваат нормална храна.
Конечно, што би ги советувале родителите? Која храна не треба да им се дава на децата?
- Слатки и солени работи спакувани во сребрени или златни кеси (чипс, смоки, крекери, чоколадни банани) и газирани пијалаци. 2. Паштети. 3. Супи од кесичка. 4. Леб (сите оние со продолжена свежина и вкус), кафеав шеќер и 5. Сите готови јадења.
И повторно, мрзеливоста е многу важен фактор при изборот на овие предмети. Или како што велат денес – темпото на животот.
Кафето никогаш не се раствора без остатоци. Зошто инстант кафето да се раствора? Има навистина толку многу хемија во него што по првото читање што има во него, го оставив тој грев за еднаш во 2-3 недели. Ракот се манипулира толку многу што ја надмина секоја мерка. Индустриската храна има строги прописи и доколку се почитуваат, таа не може да биде канцерогена или на друг начин да влијае на здравјето. Но, ако детето не јаде често паштети и виршли и не се налева со Кока-Кола. Сѐ може да се јаде понекогаш, но само ХРАНА редовно. Добра, стара, традиционална готвена храна. Овошје и зеленчук. Домашно слатко, домашни колачи. Сѐ околу нас е толку вештачко што сите го вметнуваме зборот домашно. А некогаш не беше така. Порано тоа беше само храна, колачи, торти.
Профитот нѐ убива и сите ние учествуваме во тоа на еден или на друг начин.
Текстот е од ТУКА.
Фото: Unsplash
